“Ο από Σοφίας δημοπρόβλητος Πατριάρχης Ιερεμίας Α΄, αποτελεί υπόδειγμα σεμνής διαποίμανσης για τους αρχιερείς και παράδειγμα υπομονής και καρτερικότητας για τους κληρικούς και τους λαϊκούς, ακριβώς επειδή ο αρχιερατικός του βίος κινήθηκε μεταξύ του «Ωσαννά» και του «Σταύρωσον». Θεωρείται δημοπρόβλητος, διότι ακόμα και ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής εντόπισε την εκκλησιαστική δυσαρμονία της απομάκρυνσής του και μιμούμενος τη στάση των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, τον αποκατέστησε στον Οικουμενικό θρόνο. Άλλωστε, ο νομοθέτης «κανουνί-Σουλτάνος» είχε πεισθεί από τον Πατριάρχη ότι ενεργούσε ως συνεχιστής μιας ιδιόμορφης παράδοσης των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι την ίδια αυτή περίοδο, της πατριαρχίας Ιερεμίου Α΄ και της βασιλείας του Σουλεϊμάν Α΄, διασώζονται πολλές εκκλησίες από βέβαιη καταστροφή, ανοικοδομείται η μονή Σταυρονικήτα Αγ. Όρους, ενώ, μια εμβληματική προσωπικότητα αφικνείται με το παιδομάζωμα στην Κωνσταντινούπολη και βρίσκει γόνιμο έδαφος για να υπηρετήσει την ίδια ιδέα από ένα άλλο μετερίζι. Είναι ο Μιμάρ Σινάν ή Ιωσήφ Δογάνογλου, που μετά το θάνατό του όλοι θα διαπιστώσουν ότι τα ναόσχημα αρχιτεκτονικά του αριστουργήματα στην κάτοψή τους σχηματίζουν εγγεγραμμένο σταυροειδή ναό με τρούλο.
Η ειρηνική συνύπαρξη ρωμηών και τούρκων, που με αμοιβαίο σεβασμό στις διαφορετικές θρησκευτικές και πολιτικές παραδόσεις ζουν επί αιώνες στον ίδιο τόπο, αποτελεί την πεμπτουσία της παρακαταθήκης του Πατριάρχου Ιερεμίου Α΄. Παρακαταθήκη μαρτυρίας Χριστού παρατεινόμενου στους αιώνες, παρακαταθήκη Αγάπης για τον συνάνθρωπο και προβολή μιας ήρεμης δύναμης στην υπηρεσία της υπεράσπισης του δικαίου του Ευαγγελίου του Χριστού, στοιχεία που συνέχουν και κοσμούν την προσωπικότητα όλων των έως σήμερα Πατριαρχών, κάνοντάς μας υπερήφανους ως Χριστιανούς, αλλά και «εν τοις πράγμασι», μετόχους-μύστες της θείας παιδαγωγίας”.
Αθανάσιος Καψάλης
